Posiłki regeneracyjne – do jakiej kwoty?

Posiłki regeneracyjne w 2023 – co mówią przepisy?

Konieczność zapewniania pracownikom posiłków i napojów ze względów profilaktycznych (w tym wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania) wynika z art. 232 Kodeksu pracy, na którego podstawie wydano również odpowiednie rozporządzenie.

Do otrzymywania posiłków regeneracyjnych upoważnione są osoby wykonujące następujące prace:

• związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2000 kcal (8374 kJ) u mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet,
• związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach zamkniętych, w których panuje określona temperatura oraz wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym,
• odbywające się pod ziemią,
• przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.
   

Od jakiej temperatury posiłki regeneracyjne?

Z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (w tym rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 czerwca 2019 r. zmieniającego wcześniejsze) można dowiedzieć się, że jednym z kluczowych czynników decydujących o przyznaniu pracownikom darmowego jedzenia są warunki (m.in. pogodowe), w jakich wykonują oni powierzone im obowiązki zawodowe, a szczególnie panująca wtedy temperatura.

Posiłki profilaktyczne przysługują w przypadku:

•  prac związanych z wysiłkiem fizycznym wykonywanych w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10 stopni Celsjusza lub wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT – Wet Bulb Globe Temperature) wynosi powyżej 25 stopni Celsjusza,
• prac wykonywanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym, za który uznaje się okres od dnia 1 listopada do dnia 31 marca.

Napoje regeneracyjne przysługują w przypadku:

• w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WGBT) powyżej 25 stopni Celsjusza,
• w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10 stopni Celsjusza lub powyżej 25 stopni Celsjusza,
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 stopni Celsjusza.

W jakiej formie wydawać posiłki regeneracyjne dla pracowników?

Zgodnie z przepisami posiłki regeneracyjne mają przyjmować formę gorącego dania, z kolei rodzaj i temperatura napojów dostarczanych ze względów profilaktycznych to parametry, które mają być dostosowane do warunków wykonywania pracy. Wartość odżywcza i kaloryczna tego pożywienia ma prezentować się w następujący sposób: 50-55% węglowodanów, 30-35% tłuszczów, 15% białek oraz 1000 kcal.

Czy posiłek profilaktyczny może występować w innej formie niż jedno danie gorące? Tak. Jest opcja, aby możliwość spożycia posiłku w czasie pracy została zagwarantowana poprzez przekazanie produktów umożliwiających przygotowanie posiłku we własnym zakresie lub bonów, talonów, kuponów oraz innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie takich produktów lub posiłków. Jest to możliwe zwłaszcza wtedy, gdy rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy albo  względy organizacyjne nie pozwalają wydać pracownikowi posiłku w standardowej postaci.

Jaka obowiązuje tu częstotliwość? Posiłki regeneracyjne przekazuje się w trakcie regulaminowych przerw w pracy (mniej więcej po 3-4 godzinach pracy), natomiast napoje o charakterze profilaktycznym powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej. Warto mieć świadomość, że tego typu posiłki i napoje nie muszą być wydawane codziennie, ale tylko w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie.

Ekwiwalent pieniężny za posiłki regeneracyjne – czy przysługuje? 

A czy zamiast posiłków i napojów regeneracyjnych firma może wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny? Udzielenie odpowiedzi na tak sformułowane pytanie nie budzi żadnych wątpliwości, ponieważ obowiązujące przepisy wyraźnie wskazują, że nie przewiduje się takiej możliwości. Choć być może z punktu widzenia pracodawcy byłoby to spore ułatwienie, zwłaszcza pod kątem organizacyjnym, ponieważ wywiązanie się z tego obowiązku sprowadzałoby się wtedy wyłącznie do wypłacenia uprawnionym osobom określonej kwoty.

Jednak dość często wskazuje się, że przy takim podejściu istniałoby ryzyko występowania nadużyć ze strony pracowników. Ciężko byłoby kontrolować, czy przekazywane zatrudnionym środki rzeczywiście są przeznaczane na zakup gotowych posiłków regeneracyjnych lub produktów, z których się je przygotowuje, a poprzez ich spożycie następuje rzeczywista regeneracja organizmu obciążonego pracą w trudnych warunkach, czy też sposób zagospodarowania ekwiwalentu pieniężnego jest zupełnie inny, niezwiązany ze sferą zawodową.

Napoje i posiłki regeneracyjne – jaka kwota na obiad dla pracowników?

Kwota, jaką pracodawca wyda na zakup napojów oraz posiłków regeneracyjnych, to kwestia indywidualna, na którą wpływ ma przynajmniej kilka czynników. Jednym z nich jest na przykład aktualna kondycja finansowa konkretnego przedsiębiorstwa, bezpośrednio wpływająca na wysokość budżetu, jaki przeznaczy się na charakteryzowany tu cel. Ważne jednak, aby posiłek regeneracyjny (profilaktyczny) spełniał ustalone wymogi (dotyczące między innymi kaloryczności oraz wartości odżywczych), a przy tym był po prostu urozmaicony, zdrowy, apetyczny i smaczny. Żeby osiągnąć ten efekt najczęściej wskazuje się, że optymalny koszt pojedynczego posiłku regenerującego dla pracownika powinien oscylować w granicach 12-15 złotych.

Regeneracja dla pracownika – rzeczywistość vs. prawo

Widać więc, że posiłki regeneracyjne – kwota, rodzaj i charakterystyczne cechy dań oraz sposób ich przekazania – to temat dość złożony, budzący liczne wątpliwości. Wiele pytań rodzi także kwestia wytycznych związanych z warunkami higieniczno-sanitarnymi przygotowywania oraz spożywania napojów i posiłków, do jakich trzeba się zastosować. Odpowiedzi na nie powinni znać wszyscy pracodawcy, na których przepisy nakładają obowiązek zapewnienia pracownikom darmowych napojów i posiłków regeneracyjnych, zwanych też profilaktycznymi. Jeśli jesteś zobligowany do zorganizowania dla wybranych członków kadry pracowniczej bezpłatnego obiadu w pracy, Ty również musisz zmierzyć się z tym wyzwaniem oraz poszerzyć swoją wiedzę we wskazanym zakresie, aby działać legalnie i na korzyść pracowników.